Міністэрства антыманапольнага рэгулявання і гандлю Рэспублікі Беларусь

Дзяржаўнае рэгуляванне ў сферах натуральных манаполій ажыццяўляецца ў адпаведнасці з Законам Рэспублікі Беларусь ад 16.12.2002 «Аб натуральных манаполіях».

Натуральная манаполія - стан рынку паслуг, пры якім стварэнне канкурэнтных умоў для задавальнення попыту на пэўны від паслуг немагчыма або эканамічна немэтазгодна ў сілу тэхналагічных асаблівасцей вытворчасці і прадастаўлення гэтага віду паслуг

Суб'ект натуральнай манаполіі - гаспадарчы суб'ект, які аказвае паслугі, што адносяцца да сферы натуральных манаполій.

Сфера натуральных манаполій - сфера прапановы паслуг, заканадаўча аднесеная да натуральнай манаполіі, у якой спажывец можа набыць такія паслугі.

Дзяржаўнае рэгуляванне дзейнасці суб'ектаў натуральных манаполій ажыццяўляецца на аснове наступных прынцыпаў:

галоснасці, адкрытасці, пераемнасці, аб'ектыўнасці і празрыстасці прымянення працэдур дзяржаўнага рэгулявання, незалежнасці рашэнняў, якія прымаюцца;
адраснасці дзяржаўнага рэгулявання, яго скіраванасці на канкрэтны суб'ект натуральнай манаполіі;
забеспячэння абароны правоў спажыўцоў, у тым ліку ад розных парушэнняў суб'ектамі натуральных манаполій, звязаных з ужываннем цэн (тарыфаў);
захавання балансу інтарэсаў спажыўцоў і суб'ектаў натуральных манаполій, які забяспечвае даступнасць аказаных паслуг, належны ўзровень іх якасці для спажыўцоў, эфектыўнае функцыянаванне і развіццё суб'ектаў натуральных манаполій;
павышэння эфектыўнасці дзяржаўнага рэгулявання, накіраванага на скарачэнне сфер натуральных манаполій за кошт стварэння ўмоў для развіцця канкурэнцыі ў гэтых сферах;
прымянення гнуткага рэгулявання цэн (тарыфаў) у сферах натуральных манаполій з улікам, у тым ліку, галіновых асаблівасцей, маштабаў дзейнасці суб'ектаў натуральных манаполій, рынкавай кан'юнктуры, сярэднетэрміновых (доўгатэрміновых) дзяржаўных, галіновых і рэгіянальных праграм;
увядзення дзяржаўнага рэгулявання ў выпадках, калі на падставе аналізу адпаведнага рынку паслуг устаноўлена, што гэты рынак знаходзіцца ў стане натуральнай манаполіі;
зніжэння бар'ераў доступу на рынкі паслуг і забеспячэння доступу да паслуг, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій;
абавязковасці заключэння суб'ектамі натуральных манаполій дагавораў са спажыўцамі на аказанне паслуг, у дачыненні да якіх прымяняецца дзяржаўнае рэгуляванне, пры наяўнасці тэхнічнай магчымасці аказаць такія паслугі;
забеспячэння выканання суб'ектамі натуральных манаполій правілаў забеспячэння доступу спажыўцоў да паслуг, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій, і ўмоў падключэння (далучэння, выкарыстання) да іх;
забеспячэння адпаведнасці ўстаноўленых цэн (тарыфаў) якасці паслуг, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій, на якія распаўсюджваецца дзяржаўнае рэгуляванне;
стварэння эканамічных умоў, пры якіх суб'ектам натуральных манаполій выгадна скарачаць выдаткі, укараняць новыя тэхналогіі, павышаць эфектыўнасць інвестыцый.

Сферамі натуральных манаполій прызнаюцца:

транспарціроўка нафты і нафтапрадуктаў па магістральных трубаправодах;
транспарціроўка газу па магістральных і размеркавальных трубаправодах;
перадача і размеркаванне электрычнай і цеплавой энергіі;
цэнтралізаванае водазабеспячэнне і водаадвядзенне;
паслугі электрасувязі і паштовай сувязі агульнага карыстання;
паслугі чыгуначнага транспарту агульнага карыстання, якія аказваюцца з выкарыстаннем інфраструктуры чыгуначнага транспарту агульнага карыстання, чыгуначныя перавозкі;
паслугі транспартных тэрміналаў, аэрапортаў;
аэранавігацыйныя паслугі.

Дзяржаўнае рэгуляванне дзейнасці суб'ектаў натуральных манаполій ажыццяўляецца наступнымі спосабамі:

рэгуляваннем цэн (тарыфаў) на паслугі, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій;
вызначэннем катэгорый спажыўцоў, якія падлягаюць абавязковаму абслугоўванню суб'ектамі натуральных манаполій, і (або) усталяваннем мінімальнага ўзроўню забеспячэння іх паслугамі, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій, у выпадку немагчымасці задавальнення ў поўным аб'ёме патрэб у гэтых паслугах;
рэгуляваннем доступу да паслуг, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій, у тым ліку ўстанаўленнем у выпадках, прадугледжаных заканадаўствам, платы за падключэнне (далучэнне, выкарыстанне) да такіх паслуг альбо метадалогіі яе вызначэння.

Рэгуляванне цэн (тарыфаў) на паслугі, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій, можа ажыццяўляцца органам рэгулявання дзейнасці суб'ектаў натуральных манаполій, калі іншае не ўстаноўлена актамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, шляхам устанаўлення для суб'ектаў натуральных манаполій фіксаваных або гранічных цэн (тарыфаў), а таксама шляхам вызначэння парадку ўстанаўлення і прымянення цэн (тарыфаў).

Пры рэгуляванні цэн (тарыфаў) улічваюцца:

пакрыццё суб'ектам натуральных манаполій эканамічна абгрунтаваных затрат, звязаных з ажыццяўленнем рэгуляванай дзейнасці;
атрыманне эканамічна абгрунтаванага прыбытку;
стымуляванне суб'ектаў натуральных манаполій да зніжэння выдаткаў;
фарміраванне цэн (тарыфаў) на паслугі, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій, з улікам якасці паслуг, якія аказваюцца.

Пры рэгуляванні цэн (тарыфаў) могуць улічвацца:

кошт асноўных сродкаў, прызначаных для аказання паслуг, патрэба ў інвестыцыях, неабходных для іх узнаўлення;
асаблівасці функцыянавання натуральных манаполій, у тым ліку замацаваныя ў тэхнічных рэгламентах;
меры дзяржаўнай падтрымкі і іншыя прэферэнцыі;
кан'юнктура рынку, у тым ліку ўзровень коштаў (тарыфаў) на нерэгуляваных сегментах рынку;
планы развіцця тэрыторый;
дзяржаўная бюджэтна-фінансавая, падатковая, экалагічная і сацыяльная палітыка;
мерапрыемствы па энергаэфектыўнасці і экалагічныя аспекты;
аддаленасць розных груп спажыўцоў ад месца аказання паслуг.

Вызначэнне катэгорый спажыўцоў, якія падлягаюць абавязковаму абслугоўванню суб'ектамі натуральных манаполій, ажыццяўляецца Урадам Рэспублікі Беларусь і (або) упаўнаважанымі ім Рэспубліканскімі органамі дзяржаўнага кіравання, а таксама пры рэгуляванні дзейнасці суб'ектаў натуральных манаполій у асобных рэгіёнах - адпаведнымі мясцовымі выканаўчымі і распарадчымі органамі.

Пры рэгуляванні цэн (тарыфаў) на паслугі, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій, прадугледжваецца, што пры фарміраванні выдаткаў суб'екта натуральнай манаполіі ажыццяўляецца ва ўстаноўленым заканадаўствам парадку раздзельны ўлік выдаткаў, інвестыцый, а таксама даходаў і задзейнічаных актываў па відах такіх паслуг.

Правілы забеспячэння доступу спажыўцоў да паслуг, якія адносяцца да сферы натуральных манаполій, і ўмовы падключэння (далучэння, выкарыстання) да іх устанаўліваюцца Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь.

Палітыка ў сферах натуральных манаполій